Jaź, złota orfa (Leuciscus idus) - gatunek ryb z rodziny karpiowatych.

W Europie występuje na zachód do Renu, na północ do granic Norwegii, na południe do Dunaju, a w Azji wschodnią granicą jest syberyjska rzeka Lena.

Łuski są średniej wielkości. Zęby gardłowe o gładkich, haczykowato zagiętych na końcu koronach, są osadzone dwuszeregowo w układzie 3.5-5.3. Populacja jazi składa się przeważnie z osobników o długości 25-30 cm, ważących 0,25-0,5 kg. Rzadsze są okazy półmetrowej długości, osiągające ciężar 2 kg, ale istnieją też wzmianki o metrowych jaziach, ważących 8 kg. W Polsce zarejestrowano rekord wędkarski 82 cm i 5,1 kg.

Ciało jazia ma kształt wrzeciona i jest nieznacznie ścieśnione. Umiarkowane wygrzbiecenie (największa wysokość równa ok. 30% długości bez płetwy ogonowej) rośnie nieco z wiekiem. Głowa zajmuje 22% długości ciała. Mały otwór gębowy jest osadzony skośnie w położeniu końcowym. Płetwa ogonowa ma widełkowate wycięcie. Ciemna barwa grzbietu stopniowo rozjaśnia się na bokach, ale dopiero pod linia naboczną jazie są srebrzyste, a starsze złotawe. Płetwy osadzone na spodniej stronie tułowia są zawsze nasycone czerwienią, która przybiera na intensywności w okresie rozrodu. Wtedy boki mienią się mosiężnym odblaskiem. Na głowie, tułowiu i płetwach samców pojawiają się gruzełki tarłowej wysypki.

Jazia spotyka się w wodach bieżących i stojących. Jest mieszkańcem większych rzek w ich środkowym i dolnym biegu. Utrzymuje się tam, gdzie ślepe odnogi i starorzecza służą jako miejsca wychowu młodzieży. Zasiedla też połączone z rzekami jeziora. W poszukiwaniu miejsc dogodnych do rozrodu i zimowania wędruje niekiedy na odległość nawet ponad 100 km. Dalsze wędrówki wiążą się ze zmianą środowiska rzecznego na jeziorowe (i odwrotnie) oraz z tworzeniem zgrupowań.

Dorosłe jazie zbierają pokarm z dna lub wychwytują niesiony prądem. Obok pokarmu zwierzęcego, złożonego z owadów i ich larw, mięczaków i skorupiaków, wykorzystują też roślinny. Bardziej wyrośnięte sztuki sporadycznie chwytają narybek. W dobrych warunkach szybko rosnące osobniki po 3 latach życia przekraczają 20 cm i 200 g, w 5 roku zbliżają się do 0,5 kg, a masę 1 kg mogą osiągnąć w wieku 7 lub 8 lat. Już mając długość 20-30 cm przystępują do rozrodu, który w Polsce rozpoczyna się na przełomie kwietnia i maja, przy 8°C. Mniejsze samice składają ok. 30 tys., duże 150 tys. jaj. Do tarła dochodzi na rozlewiskach i w nurcie, a podłożem dla lepkiej ikry może być albo żwir i kamyki, albo roślinność. Przy brzegach jezior jazie trą się w miejscach, gdzie falowanie zapewnia ruch wody. Rozwój zarodkowy w temperaturze 14°C trwa 2 tygodnie. Wykluwające się larwy mają na głowie lepki gruczoł, którym przytwierdzają się do roślin, gdy w pobliżu dna brakuje tlenu.

Mięso jazia, mimo że ościste, jest bardzo smaczne i cenione. Dlatego, jak również ze względu na zdolność szybkiego wzrostu, rybę tę hoduje się w stawach, w obsadach mieszanych z karpiem i linem. W warunkach takiego chowu już w 3 roku życia jazie uzyskują masę 400 g. Wśród hodowców nazywane są „orfa”. Specjalną odmianą są ozdobne złote orfy, całe pomarańczowe lub czerwonawe z białym podbrzuszem. Jazie łowione w wodach otwartych objęto wymiarem ochronnym 25 cm.